Lịch sử hình thành và giá trị văn hóa của làng gốm Phù Lãng
Làng gốm Phù Lãng thuộc huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, được xem là một trong những cái nôi gốm cổ nổi tiếng nhất miền Bắc. Theo truyền thuyết, nghề gốm xuất hiện từ thời nhà Trần khi ông tổ nghề – Lưu Phong Tú – mang kỹ thuật chế tác gốm từ Trung Quốc về truyền dạy. Từ đó đến nay, Phù Lãng đã trải qua hàng trăm năm phát triển, từng là nguồn cung gốm quan trọng cho vùng Kinh Bắc và kinh thành Thăng Long. Không chỉ đóng vai trò thương mại, gốm Phù Lãng còn là kết tinh của văn hóa bản địa – nơi đất, lửa và bàn tay con người hòa quyện tạo nên những tác phẩm mộc mạc nhưng giàu hồn Việt. Đến nay, làng nghề vẫn giữ nguyên nhịp sống truyền thống với lò nung, con đường đất và hình ảnh nghệ nhân miệt mài bên bàn xoay – mang lại cho du khách trải nghiệm sống động về di sản thủ công lâu đời của người Việt.
Điều làm nên sự khác biệt của gốm Phù Lãng
Điểm độc đáo nhất của gốm Phù Lãng nằm ở nguyên liệu và kỹ thuật thủ công. Toàn bộ sản phẩm được làm từ đất sét nâu đỏ khai thác tại vùng sông Cầu, sau đó tạo hình bằng bàn xoay, phủ men tro củi và nung trong lò truyền thống ở nhiệt độ cao. Khác với màu men bóng của Bát Tràng, gốm Phù Lãng có bề mặt mộc, màu đất nung cánh gián đậm, kết cấu rắn chắc và giàu cảm giác thô mộc. Những vệt men loang tự nhiên khi gặp lửa tạo nên vẻ đẹp tự nhiên không sản phẩm nào giống sản phẩm nào, làm tăng giá trị sưu tầm và cá tính thủ công. Các đề tài trang trí trên gốm cũng không cầu kỳ mà thiên về đời sống làng quê: hoa lá, ruộng đồng, chim muông, cảnh sinh hoạt… thể hiện triết lý “mộc – giản – chân phương” lâu đời của người Kinh Bắc.
Một ngày khám phá làng gốm – trải nghiệm đậm chất thủ công Việt
Đến Phù Lãng, du khách sẽ không chỉ ngắm sản phẩm trưng bày mà còn được bước vào hành trình trải nghiệm đủ đầy của một làng nghề sống. Những con ngõ nhỏ ngập sản phẩm đang phơi, tiếng bàn xoay đều đặn và mùi đất sét mới khiến không khí như ngược dòng thời gian. Du khách có thể xem toàn bộ các công đoạn làm gốm, từ xử lý đất, tạo hình, vẽ hoa văn, tráng men đến nhóm lò và nung sản phẩm. Nhiều xưởng còn cho phép khách trực tiếp thử nặn gốm bằng tay – một trải nghiệm hấp dẫn cho cả trẻ nhỏ lẫn người lớn, đặc biệt phù hợp với nhóm gia đình hoặc người yêu văn hóa truyền thống. Kết thúc chuyến đi, du khách có thể chọn mua các sản phẩm đặc trưng như chum vại, bình trang trí, đèn gốm, tượng nghệ thuật hay đồ mỹ nghệ nhỏ xinh mang ý nghĩa lưu niệm tinh tế.
Hướng dẫn di chuyển và thời điểm phù hợp để ghé Phù Lãng
Từ Hà Nội, du khách có thể di chuyển theo Quốc lộ 1B hoặc cao tốc Hà Nội – Bắc Giang, sau đó rẽ về Quế Võ để đến làng gốm Phù Lãng, tổng quãng đường chỉ khoảng 50–60km và mất hơn một giờ xe. Thời điểm lý tưởng nhất để trải nghiệm là vào mùa nắng (từ tháng 2 đến tháng 9) khi các xưởng gốm hoạt động sôi nổi, sản phẩm được phơi đầy sân tạo nên khung cảnh làng nghề rất đặc trưng. Nếu đi vào ngày có lò nung mở cửa, du khách còn có thể tận mắt xem nghệ nhân nhóm lò – một công đoạn quan trọng của nghề gốm mà không phải nơi nào cũng còn giữ.
Làng gốm Phù Lãng – điểm đến mới mẻ cho du lịch văn hóa Bắc Ninh
Trong bối cảnh du lịch Bắc Ninh nổi tiếng với đền chùa và dân ca Quan họ, làng gốm Phù Lãng đang trở thành lựa chọn khác biệt cho những ai yêu văn hóa truyền thống và muốn trải nghiệm một Việt Nam bình dị hơn. Không quá đông đúc như các điểm du lịch lớn, Phù Lãng giữ được nét chân mộc và đời sống làng nghề nguyên bản – vừa để ngắm, vừa để cảm, vừa để học. Giữa thời đại công nghiệp, những lò gốm hồng rực vẫn âm thầm tỏa lửa, truyền lại nghề cho thế hệ sau và giúp du khách hiểu vì sao Phù Lãng xứng đáng là một di sản sống cần được gìn giữ.
